در کل مالیات شامل دو دسته میباشد ، مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم دو دسته مالیات هستند . منظور از مالیات مستقیم مالیات بر درامد میباشد که افراد حقیقی و حقوقی میبایست مقدار درامد و سود و … را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند .
در این مقاله به بررسی اظهارنامه مالیاتی و ثبت نام ان و اشاره میکنیم .
افراد حقیقی و حقوقی موظفند در پایان هر سال میزان درامد و سود خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند . به تعبیری میتوان گفت افراد و شرکت ها در پایان سال کارنامه مالی خود را به سازمان امورمالیاتی ارائه میکنند . این کارنامه را همان اظهارنامه مالیاتی مینامند که سازمان امور مالیاتی هم طبق همین اظهارنامه مالیات افراد و شرکت هارا تعیین میکنند .
در رابطه با افراد حقیقی اظهارنامه مالیاتی در هر سال برای همان سال مالیاتی تنظیم میکنند اما در رابطه با اشخاص حقوقی این مورد کمی تفاوت دارد چرا که اگر سال مالی شرکت در اساسنامه با سال مالیاتی متفاوتی باشند درامد سال مالیاتی به واسطه اساسنامه که شرکت دارد مبنای تشخیص و تعیین مالیات میباشد .
نوشتن اظهارنامه و ارائه ان به سازمان امور مالیاتی از وظایف تاجران و شرکت های تجاری هست که میبایست در زمان قانونی و مقرر ان را انجام دهند و چنانچه تخلفی در ان انجام شود جریمه و مجازات در انتظار متخلفان خواهد بود .

همانطور که از نام اظهارنامه مالیاتی مشخص میباشد اینمربوط به عملکرد مالی اشخاص حقیقی و حقوقی میباشد . به شکل روان تر اظهارنامه مالیاتی کارنامه ای از عملکرد سالیانه تجاری و درامدی افراو تاجر و شرکت های تجاری میباشد که میبایست انرا به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند . در این اظهارنامه مشخص شده که صاحبان تجارت تا چه مقداری موظف به پرداخت مالیات هستند . در اظهارنامه های مالیاتی اطلاعاتی همچون درامد ها ، دارایی ها ، هزینه ها ، بدهی ها ، معافیت ها ، درامد شامل مالیات و سرمایه های مالیاتی ثبت شده است .
از همین رو عموما اظهارنامه مالیاتی را به عنوان گزارش کاملی از هویت و مکان اشخاص حقیقی و حقوقی میباشد .بر طبق ماده 1 قانون مالیات های مستقیم افراد پایین شامل پرداخت مالیات میشوند :
• تمامی افراد حقیقی و حقوقی نسبت به همه دارایی ها و املاک و اموال خود در ایران
• افراد حقیقی ساکن ایران نسبت به تمامی درامد های خود در ایران
• افراد حقیقی ساکن خارج از ایران نسبت به درامد های خود در ایران
• افراد حقوقی ایرانی نسبت به تمامی درامد های داخل و خارج از ایران
• افراد غیر ایرانی نسبت به تمامی دارامد هایی که در ایران دارند مشمول مالیات هستند

چه افرادی مشمول ثبت اظهارنامه مالیاتی نیستند ؟

• شهرداری ها و سازمان های زیر مجموعه انها در تمامی استان ها
• تمامی سازمان ها و مجموعه هایی که از بودجه عمومی دولت استفاده میکنند .
• تمامی وزارت خانه ها و موئسسات
• کارگران و صیادان و عشایر و شرکت ها تعاونی دانش اموزی و دانشجویی

روش محاسبه مالیات در ایران به 2 گونه علی الراس و خوداظهاری میباشد . در خوداظهاری اشخاص حقیقی و حقوقی خود میزان درامد و مقدار مالیاتی که ملزم به پرداخت هستند را اعلام میدارند بدون اینکه کارشناسان سازمان امور مالیاتی در محاسبه و دریافت ان فعالیتی داشته باشند . برای این منظور یک اظهارنامه مالیاتی تنظیم و در ان تمامی درامد ها و هزینه ها و سود و حقوق کارمندان و …. ذکر شده و معافیت مالیاتی از ان کسر میگردد در اخر مبلغ سالیانه مالیاتی مورد محاسبه قرار میگیرد . در این صورت کارشناسان به شرط نبود تخلف از سوی ثبت دفاتر و اظهارنامهو صحت مدارک و کامل بودن انها ان را مورد پذیرش قرار داده و مالیات مورد بحث را دریافت میکنند . در شرایطی که اظهارنامه تحویل کارشناسان نشود و یا مورد قبول واقع نشود انها خود مالیات را محاسبه کرده و به مودی اعلام میکنند و نظر کارشناسان ملاک پرداخت مالیات خواهد بود .

در نوشتن اظهارنامه نکاتی وجود دارد که برای نگارش صحیح باید به انها توجه کنید :
• از انرو که اظهارنامه ها به صورت الکترونیکی شده اند مناسب است تا نام کاربری و کلمه عبور و کد رهگیری ثبت نام خود را نگهداری کنید .
• در وارد کردن اطلاعاتتان میبایست حتما بخش هایی که با ستاره قرمز علانت گذاری شده اند را تکمیل کنید .
• در قسمت اطلاعات مدیر عامل لازم است تا اطلاعات مربوط به مدیر و هیئت مدیره را وارد کنید .
• ثبت حساب بانکی مربوط به شغل موًدی به افزایش اعتبار اظهارنامه کمک میکند و بهتر است اطلاعات با دقت و صحیح وارد شوند .
• چنانچه مراحل ثبت اظهارنامهالکترونیکی تکمیل و صحیح باشد به شما یک کد رهگیری ئداده میشود که میبایست برای مراحل بعدی انرا همراه داشته باشید .

عدم تسلیم کارنامه مالی سالانه مشمولان حقیقی و حقوقی در ایران، تنها، محرومیت از دریافت بخشودگی های مالیاتی را در پی نخواهد داشت و مستوجب تعلق جرایم غیر قابل بخشش خواهد بود:
• طبق اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم که از فروردین ماه سال نود و پنج ابلاغ شد و قابل اجرا می باشد، جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در زمان مقرر، برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل، ۳۰ درصد مالیات متعلقه و برای سایر مودیان، ۱۰ درصد مالیات متعله می باشد که غیر قابل بخشودگی خواهد بود.
• جریمه مالیات ابزاری (همراه اظهارنامه ) پرداخت نشده در موعد مقرر، ۲.۵ ٪ کل مبلغ مالیات به ازای هر ماه که نسبت به مدت تاخیر از زمان سررسید پرداخت مالیات، محاسبه شده و مودی، مکلف به پرداخت آن برای جلوگیری از جرایم ثانوی مثل ضبط اموال، ممنوع الخروجی و غیره است.
• اگر شما به عنوان مودی حقیقی یا حقوقی، مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستید، در صورتی که از تسلیم دفاتر قانونی پلمپ شده، امتناع ورزید یا ترازنامه و حساب سود و زیان را تسلیم ممیزان و سرممیزان اداره مالیاتی محدوده محل اشتغال در استان نکنید، مشمول پرداخت جریمه ای معادل ۲۰ درصد برای هر یک از موارد فوق، خواهید بود.

مرور زمان مالیاتی ، بازه زمانی است که طبق قانون م . م، مامور مالیاتی مجاز است که مالیات متعلق به درآمد مشمول مالیات و یا سایر پایه های مالیاتی را محاسبه و مطالبه کند. بعد از طی شدن یک مدت زمان، این اجازه از او گرفته می شود. بر اساس ماده یک صد و پنجاه و شش قانون م . م، این مهلت برای مودی که در مهلت معین،‌ اظهارنامه مالیاتی را تسلیم سازمان کرده است، یک سال از انقضای مهلت تسلیم این کارنامه مالی خواهد بود.
اگرکه در محدوده زمانی تعیین شده تسلیم نکرده باشد یا بر اساس قانون، مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی در سر رسید نباشد، طبق ماده 157 قانون م. م، مرور زمان مالیاتی، ۵ سال از تاریخ سر رسید پرداخت مالیات خواهد بود. یعنی سازمان، صرفا می تواند تا ۵ سال از سر رسید، موضوع هر یک از منابع مالیاتی را در صورت وجود شواهد جدید، بررسی کند و پس از آن این اجازه سلب خواهد شد.
پس اگر شما، اظهارنامه ای ارائه کنید یا ترازنامه و حساب سود و زیان را تسلیم کرده و پس از تشخیص علی الراس و صدور برگه، اثبات شود که مودی، فعالیت هایی داشته که درآمد آن را مخفی کرده است، مالیات با محاسبه درآمد ناشی از فعالیت مذکور، مجددا محاسبه می شود.